Responding invitation for reception

🙏Dr Milind Shah and Dr manjusha Shah, 💐🌹💐🌹💐🌹 We are extremely thankful to you for the personal invitation for the reception on the occasion of wedding of 🌹Dr. Bela & 🌻Dr. Atishay. It would have been a great pleasure to attend the reception and offer our blessings to the young couple. Although it was our strong desire to meet you all to share the happiness and the love, the age related undesirable new fast friends(?) have strongly objected to our moving out. Hope you will excuse us for our absence. We wish you all a happy, healthy and prosperous life, and to the new couple in particular. Please convey our regards🙏to all the elders and best compliments to the youngsters.🌺🌺🌺 Yours sincerely, Mrs Rohini Shashikant Gokhale and Shashikant Damodar Gokhale, B503, Nine green park, sahkar Nagar 2 Pune

आज का दोहा

कल करे सो आज कर, आज करे सो अब । पल में प्रलय होएगी,बहुरि करेगा कब ॥ - संत कबीर दोहा. संत चार्वाक-संस्करण अब करे सो आज कर. आज करे सो कल.पल पल काम करेगा तो आराम करेगा कब?- आजचा सच्चा कबीर अभ्यासक-भक्त

On Seeking Stay-orders

गोकुळाष्टमीकी श्याम. कृष्णजन्म रोकनेके लिये सुप्रीम कोर्टमे अशांत दूषण,प्रशांत भीषण,फनी भयंकर,पिग्गविजय किंग, मिया भादरीवाल, कुटील निब्बर जैसे बडे बडे लिब्रांडू सज्जनोंकी याचिका पर कोर्टने सुनवाई पुरी होने तक देवकीके प्रसुत होने पर रोक लगानेवाला स्टे ऑर्डर निकाला.😧 बेलिफ मथुरा पोहुंचे. वहाँ जन्मोत्सव की तैयारी चालू थी. मथुरा मे कही भी देवकी नाम की गरोदर महिला नही मिली. इतनेमे बारा बज गये और मथुरा और पुरे हिंदुस्तान में जन्मोत्सव का आनंद लोग लुटले लगे.😀 बेलिफ वापस लौटा. कंसके वकील फिर सुप्रीम कोर्ट गये, कोर्ट ऑर्डर की अवहेलना याचिका दायर करने के लिए.🙂 कोर्टने वकीलोंको डांटा, देवकी का ठिकसे पुरा पता न बताने के लिए! लेकिन फिरभी देवकी के नाम अरेस्ट समंस निकाला और समन्स देने के लिए प्रमुख वकील को ही नियुक्त किया🙂. सबके सब लिब्रांडू वकील अब कृष्णको जन्म देने वाली देवकी को धुंड रहे है. आजकल जजों को थोडा आराम मिल गया है😀

SWATANTRYAVEER VINAYAK DAMODAR SAVARKAR

SWATANTRYAVEER VINAYAK DAMODAR SAVARKAR
सप्रेम नमस्कार,सध्या क्रिकेट्वीर आणि नट्नट्या यांच्यापलिकडे कांही स्वारस्य अपवादानेच दिसते. स्वातंत्र्य संग्रामातील नेते, थोर समाजसुधारक, शास्त्रज्ञ, साहित्यिक, वेगवेगळ्या क्षेत्रातील थोर कलाकार यांच्याबद्द्ल प्रचंड व भयावह अनास्था दिसते. एकिकडे तरूणवर्ग, पुराणातील गणेश देवतेचे भक्त बनून ’अष्टविनायक’दर्शनाला जातात पण गणपती पुळ्याजवळच्याच रत्नागिरीला गेल्यावर सावरकरांचे निवासस्थान व पतितपावन मंदिर पाहून यावे अशी इच्छाही होत नाही. सावरकरांच्या कार्याची व विचारांची माहिति करून घेण्यासाठी व इतरांनाही हे वेगळ्या प्रकारचे अष्ट’विनायक’ दर्शन घेण्याची इच्छा व्हावी म्हणून सावरकरांच्या कार्यस्थळांवर (भगूर-नाशिक, पुणे, लंडन, ब्रायटन, मार्सेलिस, अंदमान, रत्नागिरी व मुंबई) आधारित ”अष्ट’विनायक’दर्शन- पण जरा वेगळे” असा एक लेख लिहिला आहे, तो आपण वाचून पहावा. त्यामागील मुख्य उद्देश हा की काल्पनिक idols चे भक्त होण्यापेक्षा जी आपल्यासारखी्च माणसे असूनही असामान्य कार्य करून गेली ती माणसे आपल्या आस्थेची ठिकाणे व्हावीत असा प्रयत्न मुद्दामहून करायला हवेत. हे लक्षात घेउन हा विचार व लेख इतरांनाही, विशेषतः विद्यार्थ्यांना पाठवावा ही विनंति. त्यातील अंदमान या सहाव्या अष्ट्विनायकाबाबत लिहितांना मी विद्यार्थ्यांसाठी जे विचार मांडले आहेत त्याकडे मी आपले विशेष लक्ष वेधू इच्छितो. फ़क्त सावरकरच नव्हे तर महात्माजी, नेताजी, लोकमान्य यांच्याबाबत देखील या धरतीवर चारधामदर्शन, बारा ज्योतिर्लिंगदर्शन असे लेख लिहिता येतील. आता नवी तीर्थक्षेत्रे निर्माण करायला हवीत. ही सर्व थोर मंडळी नजिकच्या काळात होऊन गेली आहेत.त्या काल्पनिक विभुती नव्हेत हे ध्यानात घेतले पाहिजे.
--SHASHIKANT DAMODAR GOKHALE , SOLAPUR, INDIA अष्ट’विनायक’दर्शन !.... पण जरा वेगळे !
=====================
(१) '' रे हिन्द बांधवा थांब या स्थळिं, विनम्र होवोनी। त्या ’विनायका’चे तेज प्रकटले याचि स्थलांमधुनी ॥'' चला तर अष्ट’विनायक’दर्शनाला, पण जरा वेगळ्या ! ’विनायका’चे अलौकिक तेज, असामान्य धैर्य, स्वातंत्र्यासाठी केलेला अमर्याद त्याग व सोसलेल्या यमयातना, अभूतपूर्व द्रष्टेपण आणि उत्तुंग प्रतिभा यांचे दर्शन ज्या ज्या ठिकाणी झाले त्या स्थळांचे दर्शन म्हणजेच आपले अष्ट’विनायक’दर्शन ! नाशिक शहरापासून, भगूर, २० कि.मि.वर आहे. स्वातंत्र्यवीर ’विनायक’ दामोदर सावरकरांचे हे जन्मस्थान (२८ मे १८८३), आजचे तेथील सावरकरस्मारक ! भगुरला प्राथमिक शिक्षण घेऊन ते पुढील शिक्षणासाठी नाशिकला आले. मोठे भाऊ बाबाराव आणि त्यांच्या पत्नी येसूवहिनी यांनी विनायकाला आईवडिलांचे प्रेम तर दिलेच, पण त्याचे स्वातंत्र्यप्रेम सर्वांगांनी फुलविले आणि देशाच्या स्वातंत्र्यासाठी उभयतांनी प्रचंड त्याग केला; यातनाही भोगल्या! चाफ़ेकरांच्या फ़ाशीने अस्वस्थ झालेल्या विनायकाने ”देशाचे स्वातंत्र्य मिळवण्यासाठी मी शत्रुला मारिता मारिता सशस्त्र झुंजेन” अशी शपथ वयाच्या अवघ्या १५ व्या वर्षी नाशिकला घरातील अष्ट्भुजादेवीसमोर घेतली! त्याच्या काव्यप्रतिभेतून उपजलेला सिंहगडाचा पोवाडा व त्यांच्या मित्रमेळ्याची कीर्ति तर टिळकांपर्यंत पोचली आणि टिळकांनी मित्रमेळ्याला, त्या वीरश्रीयुक्त जहाल पोवाडयाचा कार्यक्रम करण्यासाठी, सिंहगडावरच बोलाविले. हा मित्रमेळा म्हणजे पुढे त्यांनीच उभारलेल्या ’अभिनवभारत’ या सशस्त्र क्रांतिकारकांच्या संघटनेसाठीची जणु पूर्वतयारीच होती. नाशिकमधील तिळभांडेश्वरगल्लीतील धोंडभट विश्वामित्र यांच्या वाडयात सावरकरांचे सहकारी ”रणावीण स्वातंत्र्य कोणा मिळाले” चे रचनाकार कवी गोविंद राहात. त्याच वाडयाशेजारच्या गोऱ्हे यांच्या वाडयात आज ’अभिनव भारत मंदीर’ आणि ’स्वातंत्र्यशाहिर कविगोविंद सभागृह’ आहे. हा परिसर सावरकर व त्यांचे सहकारी यांच्या कार्यामुळे पुनीत झाला आहे. भगूर आणि नाशिक हेच पहिले अष्टविनायक! पुढे कॉलेजच्या शिक्षणासाठी ते पुण्याला गेले. चला तर पुण्याला, दुस़ऱ्या अष्ट’विनायका’ला !(२) ही आहे पुण्याच्या फ़र्ग्युसन कॉलेजच्या होस्टेल क्र १ मधील खोली क्र १७. हा पाहा खोलीबाहेर लावलेल्या संगमरवरी स्मृतिशिलेवरील लेख- ”या खोलीत स्वातंत्र्यवीर बॅरिस्टर विनायक दामोदर सावरकर विद्यार्थीदशेत १९०२ ते १९०५ या काळात राहात हॊते.” या चार वर्षाच्या काळांत त्यांचे साहित्य, वक्तृत्व, नेतृत्व, संघटनकौशल्य सर्वांगांनी बहरले. गणेशोत्सवांमधून त्यांचे पोवाडे, प्रबोधनपर काव्यप्रकार अत्यंत गाजले. अजरामर असे स्वतंत्रतादेवीचे ” जयोस्तुते...” , हे स्तोत्र अवघ्या विसाव्या वर्षी सावरकरांनी लिहिले. स्वदेशीच्या चळवळीचा एक भाग म्हणून विदेशी कपडयांची होळी करण्याची सावरकरांची कल्पना टिळकांनी उचलून धरली आणि आज मूठानदीच्या तिरावर ज्या घटनॆचे स्मारक उभे आहे ती होळी ७ ऑक्टोबर १९०५ला दसऱ्याचे दिवशी केली गेली. सरकारचा रोष ओढवू नये म्हणुन सावरकरांना दंड व वसतिगृहातून हकालपट्टीची शिक्षा कॉलेजने दिली. शक्य असेल तर चला लंडनला, तिसऱ्या अष्ट’विनायका’ला!(३) पुण्य़ात बीए केल्यावर सावरकरांनी मुंबईला एल.एल.बी केले. ब्रिटिश साम्राज्यात दडपशाही करणारे इंग्रज इतर राष्ट्रांतील बंडखोरांना मात्र ब्रिटनमध्ये आश्रय देत. अशा बंडखोरांशी गुप्त संधान बांधून स्वातंत्र्यचळवळीला आंतरराष्ट्रीय स्तरावरून मदत मिळवणे व इंग्लंडमधील लोकशाही वातावरणात चळवळ तीव्र करण्याचा त्यांचा मुख्य हेतु होता. पं श्यामजी कृष्ण वर्मा यांनी ठेवलेली शिवाजी शिष्यवृत्ती मिळवून बॅरिस्टर होण्यासाठी सावरकर इग्लंडला गेले ते ’इंडिया हाऊस’ मध्ये. या वास्तूत सावरकरांचे वास्तव्य १९०६ ते १९१० या काळात होते. भारतीय क्रांतिकारकांना प्रेरणा देणारे ”१८५७चे स्वातंत्र्यसमर” व ’जोसेफ मॅझिनीचे चरित्र’ हे ग्रंथ त्यांनी याच वास्तूत लिहिले. इंग्रजांनी ’शिपायांचे बंड’ ठरवलेल्या या उठावाला, ज्यांच्या साम्राज्यावरील सूर्य कधीही मावळत नसे, त्या खुद्द ब्रिटिशांच्या राजधानीत, लंडनमध्ये, १० मे १९०८ या दिवशी, या बंडाला ”इंडिया हाऊस”मध्ये समारंभपूर्वक ” स्वातंत्र्यसमर” म्हणण्याचे अद्वितीय धाडस त्यांनी केले. मादाम कामांनी युरोपात फ़डकावलेला भारताचा पहिला ध्वजही त्यांचाच व असे करण्याची कल्पनाही त्यांचीच! बॉंम्बविद्या शिकायला बापटांना युरोपात पाठवले. बॉम्ब तयार करण्याचे प्रयोगही येथेच केले. ही विद्या तसेच बंदी घातलेले साहित्यही अनेक युक्त्या लढवून भारतात पाठवले. त्यामूळे तिकडे बंगालमध्ये बॉम्ब फ़ुटु लागले. रशिया व फ़्रांस येथील क्रांतिकारकांशी त्यांनी संधान बांधले. येथेच लंडनमधील पहिला शिवजन्मोत्सव सावरकरांच्या पुढाकाराने साजरा झाला. ज्या काळात सावरकर ’स्वातंत्र्यवीर’ आणि गांधीजी ’महात्मा’ नव्हते त्या काळात याच ठिकाणी त्या दोघांमध्ये अनेकदा चर्चा आणि एकत्र सभा झाल्या होत्या. त्याही वेळी त्यांच्यात स्वातंत्र्यप्राप्तीच्यासाठी वापरायच्या मार्गाबाबत तात्वीक मतभेद होतेच. श्यामजी कॄष्णवर्मा , मादाम कामा, लाला हरदयाल, भाई परमानन्द, वीरेन्द्रनाथ चटोपाध्याय, निरंजन पाल, व्ही. व्ही. एस अय्यर, ग्यानचंद वर्मा, हेमचंद्र दास, एम पी टी आचार्य, सिकन्दर हयातखान, असफ अली, सेनापती बापट या सर्व महान व्यक्ति याच ठिकाणी सावरकरांच्या संपर्कात आल्या आणि त्यांच्या कार्यात सहभागी झाल्या. मौजमस्तीत दंग असणाऱ्या मदनलाल धिंग्राचे सावरकरांनी एका महान क्रांतिकारकात परिवर्तन केले ते येथेच. त्यानेच कर्झन वायली या भारताशी संबंधित सर्वोच्च ब्रिटिश अधिकाऱ्याचा सावरकरांच्या मार्गदर्शनाखाली लंडनमध्ये वध केला व हौतात्म्य पत्करले. यामध्ये सावरकरांचा सहभाग असल्याने त्यांचेमागे प्रक्षुब्ध गोरे व पोलिसांचा ससेमिरा लागला. त्यामुळे जिथे राहून त्यांनी अखिल भारतीय क्रांतिकारकांचे नेतृत्व केले ते इंडिया हाऊस सोडावे लागले. ’इंडिया हाऊस’, ६५ , क्रॉमवेल अव्हेन्यू, हायगेट, लंडन ! मेट्रोच्या आर्चवे स्टेशनपासून १ किलोमिटर अंतरावरील या घरावर ८ जून १९८५ या दिवशी एक स्मॄतिलेख लिहिला गेला आणि तो आजही आहे हे अनेकांना माहित नाही. प्रस्तुत लेखकाने ३ ऑगस्ट २००७ रोजी स्वतः या वास्तूचे दर्शन घेतले आहे. वाचा ती, घराचा पहिला मजला संपतो, त्या वरच्या भागावर, निळ्या वर्तुळात इंग्रजीत लिहिलेली पांढरी अक्षरे- GREATER LONDON COUNCILVINAYAK DAMODAR SAVARKAR, 1883-1966INDIAN PATRIOT AND PHILOSOPHER LIVED HEREज्या इंग्रजीसत्तेविरुध्द सावरकर लढले, त्यांनीदेखील देशभक्त असा सावरकरांचा गौरव करावा आणि ज्या सावरकर कुटुंबाने स्वातंत्र्यलढ्यात सर्वस्वाची आहुती दिली, त्यांच्या वाटयाला स्वतंत्र भारतात मात्र नुसती उपेक्षाच नव्हे तर अवहेलनाही यावी?शक्य असेल तर चला चौथ्या अष्ट’विनायकाला !(४) इंडिया हाऊस सोडल्यावर, पोलिसांचा ससेमिरा टाळण्यासाठी सावरकरांना खूप हाल सोसत बरीच वणवण करावी लागली. अशाच काळात जेथे ते पोचले तो हा इंग्लंडमधला ब्रायटनचा समुद्रकिनारा ! ब्रायटनच्या समुद्रकिनाऱ्यावर निरंजनपाल यांचेबरोबर गेले असतांना सागराकडे पाहून सावरकरांना मातृभूमीची तीव्र आठवण झाली आणि ते जणु भावसमाधीत गेले. त्यातूनच ”सागरा प्राण तळमळला” हे मराठी भाषेचे एक लेणे निर्माण झाले. निरंजनपाल यांनी या प्रसंगाचे वर्णन लिहून ठेवले आहे. त्यांना मराठी भाषा कळत नव्हती. तरी सावरकर उस्फ़ुर्तपणे भावनावश होऊन गीत रचताहेत व रचता रचता गात आहेत हे पाहून कांहीतरी दिव्य काव्य निर्माण होते आहे असे त्यांना जाणवले. गाता गाता सावरकर इतके भावनावश झाले कि ते निरागस बालकाप्रमाणे रडू लागले.या महान काव्याचे जन्मस्थान, हा ब्रायटनचा समुद्रकिनारा हेच ते चौथे अष्ट’विनायक!शक्य असेल तर चला आता पाचव्या अष्टविनायकाला !
(५) नाशिकमध्ये कान्हेरे या तरुणाने ब्रिटिश कलेक्टरचा वध केला. पिस्तुले सावरकरांनीच गुप्तपणे पाठवली होती. सावरकरबंधुंच्या मार्गदर्शनाखालीच हे काम झाले आणि त्यापायी कान्हेरे यांनी हौतात्म्य पत्करले. बाबाराव सावरकरांना अंदमानला जन्मठेप आणि नारायणराव सावरकरांना सक्तमजुरी झाली. सावरकर कुटुंबच उद्ध्वस्त झाले. १९०६ ते १९१० या चार वर्षांत सावरकरांनी केलेल्या अफ़ाट पराक्रमांमुळेच त्यावेळचे गृहमंत्री, पण पुढे दुसऱ्या महायुध्दाचे काळातील इंग्लंडचे पंतप्रधान, विन्स्टन चर्चिल यांनीच त्यांचे अटक वॉरंट काढले व सावरकरांना अटक झाली. सावरकरांना भारतात आणले जात असताना फ़्रान्सच्या मार्सेलिस बंदरात त्यांनी पुन्हा इतिहास घडवला. तेथे बोट उभी असतांना संडासाच्या पोर्टहोलमधून समुद्रात उडी मारून ते बंदरात पोचले. सुटुन जाण्याचा प्रयत्न फ़सलाच तर फ़्रेंच पोलिसांच्या स्वाधीन व्हावे अशी योजना होती, पण फ़्रेंच पोलिसाने लाच खाऊन त्यांना पुन्हा ब्रिटिश पोलिसांकडॆ सोपवले. त्यामुळे हा महाधाडसी प्रयत्न फसला, तरी त्याचा उपयोग त्यांनी परतंत्र भारताची कैफियत हेगच्या आंतरराष्ट्रीय न्यायालयात दाद मागून मांडली व भारताच्या स्वातंत्र्यलढयाकडे जगाचे लक्ष वेधून घेतले. ७ जुलै १९१० रोजी घडलेल्या या घटनेला लवकरच १०० वर्षे पूर्ण होतील. त्यानिमित्त त्या ठिकाणी स्मारक करण्याचे प्रयत्न चालू आहेत पण सावरकरद्वेष्टे आडवे येताहेत.त्रिखंडात गाजलेली ऊडी म्हणून जिचे वर्णन केले जाते, ती मारली गेली मार्सेलिस बंदरात! हेच ते पाचवे अष्ट’विनायक’! फ़ार दूर , पण आपल्या आवाक्यात आहे सहावे अष्ट’विनायक’!(६)चला सहाव्या अष्ट’विनायका’ला! सावरकरांना ५० वर्षांची जन्मठेपेची शिक्षा दिली गेली. वय अवघे २७ ! त्यांना अंदमानात म्हणजे त्या काळात ज्याला ’काळ्यापाण्यावर’ म्हणत तेथे पाठवले गेले. सर्वसाधारणपणे काळ्यापाण्यावर गेलेला माणुस जिवंत परत येत नसे. येथे तर ५० वर्षांची शिक्षा ! तेथील खडतर तुरुंगवासात यमयातना सोशित असतांनाही असामान्य धैर्य, प्रखर ध्येयवाद, स्वातंत्र्यप्रेम, असामान्य प्रतिभा, मानवी हक्करक्षणासाठी चिवटपणे झुंज देण्याची क्षमता त्यांनी कशी काय राखली हे एक महान आश्चर्य तर आहेच पण मानसशास्त्राच्या अभ्यासकांसाठी एक ’केस’ देखील ! तेथील छळवादामुळे अनेकांनी आत्महत्त्या केल्या. सावरकरांना कोलू ओढणे, काथ्या कुटणे इ. भयानक कामे तर करावी लागलीच, पण तुरुंगाधिकाऱ्यांकडून कैद्यांवर केल्या जाणाऱ्या अन्यायाविरुध्द झगडतांना सहा महिने एकांतवास, सात दिवस दीर्घकाळ हातकडया घालून उभे राहाणे, दंडाबेडी अशा भयानक शिक्षा भोगाव्या लागल्या. सावरकरांनाही आत्महत्त्या करावी असे अनेकदा वाटले, पण तो मनातील विचार त्यांनी कसा दूर केला ते ”माझी जन्मठेप” या त्यांनी लिहिलेल्या ग्रंथातून मुळातूनच वाचायला हवे! खरं म्हणजे दहावीची परीक्षा दिली की रिझल्ट लागण्यापूर्वी मिळणाऱ्या वेळात मुलांनी ’माझी जन्मठेप’ हा ग्रंथ वैयक्तिक किंवा सामुदायिकपणे वाचावा, किंवा त्यातील महत्वाचे भाग तरी वाचावेत असे प्रयत्न पालकांनी व शिक्षकांनी करावेत. म्हणजे पुढे आयुष्यात नैराश्यप्रसंग आलाच, तर त्यांनी ’माझी जन्मठेप ’ आठवावे. सर्व सावरकर कुटुंबियांचे समोर असलेल्या काळ्याकुट्ट भविष्यकाळापेक्षा अधिक भीषण, कुठली परिस्थिती असू शकते? ’माझी जन्मठेप’ आठवून कांही जणांचे तरी नैराश्य दूर होईल. काळ्या पाण्याची शिक्षा भोगलेल्या समस्त क्रांतिकारकांची प्रातिनिधिक जीवनकहाणी म्हणजेच ’माझी जन्मठेप’ हा ग्रंथ ! ’ माझी जन्मठेप’वाचणे यासाठीही आवश्यक आहे कि, नव्या पिढीला हे कळावे कि आज आपण जी कांही भरभराट अनुभवतो आहोत व स्वातंत्र्य उपभोगतो आहोत ते हजारो लोकांनी भोगलेल्या यमयातनांमुळे मिळाले आहे. व ते टिकवण्याची आपली जबाबदारी आहे. अंदमानातील तो नरक म्हणजे सेल्युलर जेल! अनेक सशस्त्र क्रांतिकारकांनी भोगलेल्या यमयातनांचा साक्षीदार आणि आजचे ’राष्ट्रीयस्मारक’! हेच ते सहावे आणि सर्वश्रेष्ठ अष्ट’विनायक’ !(७) जुलै १९१० मध्ये बंदिवासात पडलेल्या सावरकरांना जन आंदोलनाच्या रेटयामुळे, अंदमानातील ११ वर्षे व भारतीय तुरुंगातील चार वर्षे काढल्यानंतर, जाने १९२४ मध्ये रत्नागिरीला राजकारणात भाग घ्यायचा नाही या अटीवर स्थानबध्द केले गेले ते थेट १० मे १९३७ पर्यंत. रत्नागिरीतील वास्तव्यात सावरकरांनी समाजसुधारण्याचे कार्य हाती घेतले. त्यासाठी त्यांनी अतिशय प्रभावी लेखन केले. अस्पृश्यता निवारणाचे काम हाती घेतले. अस्पृश्यांना मंदिरप्रवेश मिळावा यासाठी हिरिरिने प्रयत्न केले. सहभोजनाचे उपक्रम केले. पतितपावनमंदिर हे त्या कार्याचे जिवंत स्मारक होय. हिंदुंनी स्वतःच्या पायात घालून घेतलेल्या स्पर्शबंदी,रोटीबंदी, बेटीबंदी, शुध्दिबंदी, समुद्रबंदि वगैरे सप्तशृंखला तोडाव्यात यासाठी अथक प्रयत्न केले. बाटलेल्यांना शुध्द करून घेण्याच्या चळवळीस बळ दिले. विज्ञानवादाचा, बुध्दिवादाचा, भाषाशुध्दीचा हिरिरीने पुरस्कार केला. त्यासाठी त्यांनी विपुल साहित्य लिहिले. प्रबोधनपर नाटके लिहिली. त्यांनी केलेली हिंदुत्वाची व्याख्या धार्मिक नसून राजकीय आहे. त्यांच्या अष्टपैलु साहित्यामुळे साहित्य संमेलनाचे अध्यक्षपद त्यांचेकडे चालून आले. सुप्रसिध्द सावरकर अभ्यासक प्रा शेषराव मोरे त्यांच्या ’सावरकरांच्या समाजक्रांतिचे अन्तरंग’ या ग्रंथाच्या मनोगतात म्हणतात ’’वस्तुतः सावरकरांचे सामाजिक विचार आणि कार्य बहुजनांच्या हिताचे होते; त्यांनीच सावरकरांचा यासाठी गौरव करायला हवा होता; फ़ुले, शाहू, आंबेडकर या परंपरेत त्यांना मानाचे स्थान द्यायला हवे होते; घरात या चौघांची छायाचित्रे एकत्रित दिसायला हवी होती. पण बहुजनांनी सावरकरांच्या समाजक्रांतिचा अभ्यासच केला नाही. सावरभक्तांनाही याची खंत दिसत नाही.” हे सर्व समाजकारण जेथून केले गेले त्या रत्नागिरीतील त्यांचे वास्तव्याचे ठिकाण आणि पतितपावनमंदिर हे सातवे अष्ट’विनायक’!(८) १० मे १९३७ ला रत्नागिरीतून बंधमुक्त झाल्यावर सावरकर मुंबईत ’सावरकर सदन’ मध्ये राहिले व १९४७ पर्यंत दहा वर्षे त्यांनी हिंदुमहासभा या पक्षाच्या माध्यमातून स्वातंत्र्यचळवळीत सनदशीर मार्गाने योगदान दिले. महायुद्धाच्या काळात सावरकरांनी सैनिकिकरणाचा पुरस्कार केला म्हणुन त्यांना ब्रिटिशांचे हस्तक म्हणुन हिणवण्यात आले. ब्रिटिश गरजेपोटी का होईना तुम्हाला शस्त्रसज्ज करताहेत तर शस्त्रसज्ज व्हा. पुढे अनुकुल वेळ आली कि तीच शस्त्रे कोणाच्या दिशेने वळवायची ते आपल्या हाती आहे हा आतील बोलता न येणारा संदेश होता. त्याची प्रचिति आलीच. नेताजींची आझाद हिन्द सेना ब्रिटिश सैन्यातूनच निर्माण झाली. ब्रिटनने महायुद्ध जिंकले तरी , भारतीय सैन्य ब्रिटिश सरकारशी एकनिष्ठ नाही यामुळे भारत सोडावा लागणार आहे असेच ब्रिटनचे तत्कालीन पंतप्रधानांनी ब्रिटिश लोकसभेत भारताला स्वातंत्र्य देण्याच्या ठरावात म्हटले आहे. सावरकरांचा दूरदर्शीपणाच यातून सिद्ध होतो. ’आलात तर तुमच्यासह , न आलात तर तुमच्याविना , विरोध कराल तर तुमच्याशीही संघर्ष करून आम्ही ब्रिटिशांकडून स्वातंत्र्य मिळवू ’ ही सावरकरांची मुसलमानांचे बाबत असलेली भूमिका आणि महात्मा गांधींची याबाबतची भुमिका यातील महद अंतर हेच कॉंग्रेस सावरकरांच्या विरोधात असण्याचे मुख्य कारण ! स्वातंत्र्य मिळाल्यावर कॉंग्रेस पक्षच सत्तेवर आल्याने सुभाषबाबुंच्या वाटयाला आलेली उपेक्षा सावरकरांचेहि वाटयाला आली. पण त्याशिवाय महात्माजींच्या हत्येत त्यांना गोवले गेले व त्यांना अपमानीत केले गेले. न्यायालयाने निष्कलंक ठरवले तरी त्यांची अवहेलना आजही चालूच आहे. आपले जीवितकार्य पूर्ण झाल्याची जाणीव होताच, ज्या मृत्यूला त्यांनी सतत हुलकावणी दिली, त्यालाच त्यांनी मुम्बईतील ’सावरकरसदन’ ह्या त्यांचे निवासस्थानी ’प्रायोपवेशन’ करून आमंत्रण दिले व दि. २६ फ़ेब्रुवारी १९६६ ला हा स्वातंत्र्यसूर्य स्वेच्छेने अस्त पावला. ’सावरकरसदन’ हे शेवटचे म्हणजे आठवे अष्ट’विनायक’! सावरकरांच्या निधनानंतर माजी पंतप्रधान स्वर्गीय इंदिरा गांधी यांनी पंतप्रधान झाल्यावर, सावरकरांचे स्वातंत्र्यसंग्रामातील योगदान, पक्षीय राजकारणापलिकडे जाऊन, शासकीय स्तरावर मान्य केले आणि त्यांच्या नावाचे टपालतिकिट काढले. त्यांच्यावरील शासकीय बहिष्कार थोडा शिथिल झाला. तसेच दादरला ’सावरकर राष्ट्रीय स्मारक’ही निर्माण झाले. त्याचप्रमाणे आता आणखी एक ’विनायक दर्शन’ स्थळ निर्माण झाले आहे. २६ फ़ेब्रुवारी २००३ या सावरकरांच्या जयंतीला संसदेच्या मध्यवर्ती सभागृहात तत्कालीन राष्टपती कलाम यांनी सावरकरांच्या तैलचित्राचे अनावरण केले. सावरकरांनी जन्मभर विज्ञाननिष्ठेचा पुरस्कार केला व शस्त्रसज्ज राहाण्याची आवश्यकता, निंदेची पर्वा न करता सातत्याने प्रतिपादन केली. त्यांच्या तैलचित्राचे अनावरण भारताच्या शस्त्रसज्जतेला मौलिक योगदान देणारा आजचा श्रेष्ठ वैज्ञानिक व भारताचा राष्ट्रपती करतो हा औचित्यपूर्ण सुवर्णयोगच ! संसदेतील तैलचित्र, हे त्यांच्या देशसेवेला, उशिरा का होइना दिली गेलेली शासकीय मान्यता होय इतकेच! ’स्वातंत्र्यवीर’ हा लोकांकडून उस्फुर्तपणे झालेला गौरव मात्र एकमेव आणि अद्वितीय ! जसा छत्रपति एकमेव, लोकमान्य एकमेव, महात्मा एकमेव आणि नेताजी एकमेव , तसा ’स्वातंत्र्यवीर’ही एकमेवच! हा गौरव मात्र आता कायमचाच! तो कुणाच्याही देण्याघेण्या पलिकडचा !